هنرهای دستی زیبا و جالب

مجموعه: هنر و هنرمند

گلیم بافی:

استان اردبیل از جمله مناطق مهم گلیم بافی ایران بشمار می رود و گلیم های ان در دنیا مشهور و علاقمندان و خواستاران داخلی و خارجی زیادی دارد. نقوش و رنگهای الوان و متنوع و طرحهای زیبا جلوه ای خاص به گلیم‌های بافته شده در منطقه بخشیده است. نقوش سنتی و اساطیری که در گلیم سمبل نمادها و یا نقشهایی از خواست باطنی بافندگان و یا هر کدام از این نقوش علاوه بر معانی و مفاهیم خاص خود و گذشته از جلوه نمایی درمتن گلیم میتواند بیانگر آرزوها و نیازهای مردمان ساکن مناطق تولید باشند. نقوش سنتی رایج در گلیم‌های استان بیشتر نقش سماور ، سینی، خرچنگ، در متن گلیم و گردونه مهر (چلیپا) و نقش اژدها (که به غلط به اس اس معروف شده است) در حاشیه گلیم میباشد. گلیم بافی گرچه کمک درآمدی برای معشیت خانوارهای این مناطق است ولی از بعد معنوی تأثیرات روحی و روانی عمیق و بسزایی در بافندگی ایجاد می‌نماید زیرا بافنده گلیم یا هر هنرمند دیگری در واقع با کار هنری خود به یک آرامش باطنی دست یافته و نیازهای درونی خویش را با ایجاد نقش و نگارهای رنگانگ و مطابق با روحیات و سلیقه خویش پاسخ میدهد. امروزه بافندگان گلیم استان کمتر از سیلقه‌های رنگی و دلخواه خود در بافت گلیم استفاده می نمایند زیرا ارتباط شهرنشینان با روستائیان و همچنین سفارش تجار آنان را مجبور میسازد علیرغم میل باطنی خود طرحها و رنگهای باب میل بازار و تجار را ببافند گلیم بافی بدون استثناء در اکثر مناطق روستایی و عشایری استان رونق دارد و در حال حاضر شهرستان نمین و روستاهای تابعه ان از جمله دهستان عنبران و روستاهای بخش زهرا از توابع شهرستان گرمی (مغان) از مراکز عمده تولید گلیم استان بشمار می آیند.

سفالگری:

از پیشینه سفالگری در استان اطلاع چندانی در دست نیست اما پیدا شدن ظروف سفالین در اکثر مناطق استان در کاوشهای مجاز و غیر مجاز حاکی از آن است که سفالگری در این منطقه از سرزمین پهناور ایران مانند سایر نقاط از قدرت دیرینه‌ای برخوردارست وجود معادن خاک رس در استان بعنوان مواد اولیه سفالگری مزید بر علت است. در حال حاضر سه کارگاه سفالگری مشغول فعالیت هستند یک کارگاه سفالگری در خود شهرستان اردبیل و دو کارگاه دیگر در روستای انار از توابع شهرستان مشکین شهر بنا به اظهار یکی از استادکاران تنها دو کارگاه فعالیت سفالگری دارند که این استادان سفالگر نیز بعلت پیری شاید نتوانند مدت زیادی به حرفه سفال سازی ادامه دهند پس به ناچار باید به فکر چاره و احیا سفالگری و سفال سازی در مناطق یاد شده یود.

سایر رشته‌های صنایع دستی مرسوم در استان اردبیل از نمد مالی ، چیغ بافی، چنته بافی ، شال بافی ، خورجین بافی ، چاپ باتیک، مکرومه بافی، سوزندوزی ، گلسازی، ملیله سازی، نگارگری،تذهیب،خوشنویسی، مینیاتورسازی کاشی معرق ،منبت ،معرق چوب، خراطی، چرم و کارهای تکمیلی چرم ، ساخت سازهای سنتی می باشد که از این میان خراطی سابقه زیادی دارد و خراطان چیره دست در سطح شهر اردبیل به حرفه خراطی مشغول میباشد.

کاشی معرق:

کاشی کاری جزء هنرهای دستی است که در چند سال اخیر در شهرستان اردبیل از رونق و رواج چشمگیری برخورداراست و در حال حاضر تعداد بیش از 5 کارگاه کاشی معرق در شهرستان اردبیل به فعالیت ادامه میدهند.در کاشی معرق طرح مورد نظر با توجه به ابعاد محل نصب توسط طراح بر روی کاغذ پیاده شده سپس اشکال طرح (هندسی - اسیلمی) شماره گذاری شده و با توجه به شماره بر روی کاشیهایی که با رنگهای مختلف برای کار آماده شده است چسبانده می‌شود.

استادکاران بوسیله تیشه‌های مخصوص کاشی معرق به دوربری و گل گیری طرح اقدام نموده و پس از اتمام کار دوربری و گل گیری قطعات آماده شده طبق طرح اصلی چیده شده و پشت آن را با دوغ آب و گچ پر کرده و بعد از خشک شدن در محل مورد نظر نصب می نمایند.

مصنوعات چرمی:

تولید مصنوعات چرمی جزو هنرهای سنتی و دستی استان اردبیل بخصوص شهرستان اردبیل بوده و از دیر باز استاد کاران زیادی به این فن اشتغال داشته‌اند و با توجه به اینکه استان اردبیل در حال حاضر جزو تولید و صادرکنندگان عمده چرم در کشور بشمار میرود ، وجود مواد اولیه فراوان در استان در حال حاضر بیش از 20 کارگاه تولید مصنوعات چرم (تلفیق چرم و جاجیم) که در زمینه تولید کیفهای چرمی و جاجیمی و غیره فعالیت می‌نمایند.

خراطی:

خراطی بر روی چوب قدمت دیرینه در شهرستان اردبیل دارد. در سالهای گذشته بوسیله دستگاههایی که معمولا توسط دست یا پا به حرکت در می آمدند خراطی روی چوب را انجام می‌دادند ودر حال حاضر با استفاده از دستگاه خراطی برقی روی چوبهای مختلف که بصورت استوانه و در قطرهای معین آماده شده اند توسط دستگاه به حرکت در آمده و استادکار با استفاده از مغارهای خراطی طرح و شکل دلخواه را برروی قطعه بوجود می‌آورد.

ملیله سازی:

ملیله سازی جزو رشته هایی از صنایع دستی است در چند سال اخیر در شهرستان اردبیل رونق یافته و کارگاههای متعددی در این زمینه فعالیت می نمایند. مواد اولیه مورد استفاده در ملیله سازی معمولاً مفتول های مسی یا نقره‌است که بوسیله استاد کار و توسط دستگاه نورد به شکلها و قطرهای مختلف تبدیل می‌شود ، مفتول‌های سیمی بصورت قطعات مورد نظر مثل اشکال هندسی یا اسلیمی و بصورت قاب ساخته و قسمت داخلی قابها توسط مفتول‌های نازک نورد شده در طرحهای و نقشهای مختلف پرس و لحیم کاری می‌شود کارهای آماده شده بوسیله اسید تمیز شده و داخل لعاب کروم و غیره قرار میگیرد.

منبت چوب:

منبت کاری روی چوب هنری است که در آن هنرمندان این فن با انتخاب چوبهای مانند شمشاد ـ افرا ـ گردو ـ سیردار و غیره با ابعاد مورد نیاز طرحهای از پیش آماده که ممکن است گل و مرغ ـ نقوش حیوانی و غیره باشد برروی چوب مورد نظر کپی نموده و با استفاده از مغارهای مخصوص منبت کاری ، کنده کاری روی چوب را انجام می دهند دراین نوع هنر معمولاً قسمتهای خالی طرح کنده شده و طرح اصلی بصورت برجسته نمایان میگردد سپس هنرمند با استفاده از مغارهای نازک و ظریف کاری بخشهای داخلی طرح را شروع به کندن نموده بطوری نقوش قرم و شکل و حالت اصلی خود را برروی چوب آشکار نماید . پس از اتمام کارکنده کاری با استفاده از سمباده های نرم طرح پرداخت و تمیز شده و سپس بااستفاده از رنگهای پلی استری کارپوشش داده میشود منب کاری چوب جزو هنرهای دستی است که از سال 1375 درشهرستان اردبیل رونق خاصی داشته و کارگاههای زیادی دراین حرفه فعالیت می نمایند .

معرق چوب :

معرق کاران با تهیه انواع چوبهای معرق مانند فوفل ـ عناب ـ راش ـ سیردار ـ آبنوس ـ گردو ـ توت ـ افرا ـ بقم وغیره و همچنین طرح مورد نظر که ممکن است توسط خود هنرمند و طراحان چیره دست طراحی شده باشد معرق چوب را انجام میدهند . روش کاربدین ترتیب است که ابتدا طرح مورد نظر (اسلیمی ـ گل و مرغ ـ هندسی ) بر روی کاغذ پوستی طراحی و سپس بر روی تخته سه لای چسبانده میشود . پس از خشک شدن ، طرح شماره گذاری و بوسیله اره مویی دستی برش داده شده و برروی چوبهای مورد نظر و دلخواه انتقال داده شده و کاربرش چوب صورت میگیرد . قطعات برش داده شده برروی فرم اصلی طرح ( نئوپان یاچندلای) با چسب چوب چسبانده و بعد تکمیل و سپس برای رنگ کاری با پلی استربه کارگاه رنگ انتقال داده میشود .