آشنایی با ساز دو تار

مجموعه: هنر و هنرمند

 آشنایی با ساز دو تار
دوتار یکی از سازهای زهی زخمه‌ای (مضرابی) است و دارای 2 سیم می‌باشد. در هنگام نواختن این ساز، معمولاً با ناخن به جای مضراب زخمه می‌زنند.
دوتار دارای شکمی گلابی شکل و دسته‌ای نسبتاً دراز است و 17 تا 20 دستان بر دسته آن بسته می‌شود. برخی از دوتارهای محلی در نواحی مختلف جنوب ایران فاقد دستان است. سطح روی شکم دوتار از جنس چوب است. تعداد سیم‌های این ساز 2 تا است و به همین علت به آن دوتار می‌گوند و تارهای آن به فاصله‌های مختلف کوک می‌شوند.

طول دسته حدود 60 و مجموعاً تمام ساز حدود یک متر است. از دوتار اغلب در موسیقی نواحی و محلی به خصوص در جنوب ایران و در اجراهای رستاک در شمال خراسان استفاده می‌شود.
امروزه حوزه‌های نواختن دوتار عبارتند از شمال خراسان در شهرهای بجنورد، اسفراین‌، شیروان، درگز و قوچان،و جنوب و شرق خراسان در شهرهای بیرجند، قائنات، تربت جام،کاشمر، باخرز، خواف و سرخس و نواحی ترکمن‌نشین شمال شرق از جمله استان گلستان و بخش علی آباد کتول، همچنین برخی مناطق استان مازندران.

این ساز در نواحی مختلف، با اندکی تغییر در شکل و نحوه نوازندگی دیده می‌شود. انواع دوتار در محدوده مرزهای جغرافیایی ایران به «دوتار خراسان» با دو گونه شمال و جنوب، «دوتار ترکمن» و «دوتار مازندران» تقسیم می شود.
این ساز را می توان در آسیای مرکـزی، خاورمیانه، و شمال شرقی چـین پـیـدا کرد. جـد این ساز به احتمال زیاد، تـنـبـور خراسانی، است که شکـل آن در کـتاب الموسیقی الخبر، فارابی در قـرن دهـم شرح داده شده است.

دوتار را در فاصله چهـار یا پـنج کوک می کـنند که طریـقـه کوک کردن آن در مناطق مختـلف کـمی با هـم فرق دارد. دو نوع مختـلف از چوب در ساختمان دوتار مورد استـفاده قرار می گیرد. قسمت گـلابی شکـل آن را از چـوب درخت شاه توت و قسمت گـردن آن را از چوب زردآلو یا درخت گـردو تهـیه می‌کـنـند.در قـدیم زه‌هـای آن را از روده حیوانات تهـیه می‌کـردند، ولی امروزه آن را از نایلون یا سیم‌های فولادی تـهـیه می کـنـند که هـم مقاومت بهتری دارد و هـم ارزان تر است.

تکـنیک نواختـن دوتار مرکب است از کـشیدن تارها بدون استـفاده از مضراب و به ـدنبال آن حرکات نزولی و صعـودی که تـقـریـباً تمام انگـشتان را درگیر نواختـن آن می‌کـنـد.
از سرشناس‌ترین نوازندگان پیشین دوتار می‌توان به، حاج قربان سلیمانی،‍ استاد نظرمحمد سلیمانی، عباسقلی رنجبر، نظرلی محجوبی، محمدحسین یگانه، الیاقلی یگانه و از نوازندگان فعلی دکتر مجید تکه، علیرضا سلیمانی و عثمان محمدپرست اشاره کرد.

منبع : hamshahrionline.ir